Zaterdag 17 oktober is door de VN uitgeroepen tot Wereldarmoededag. Gemeenten werken natuurlijk het hele jaar aan de bestrijding van armoede. Maar deze week is er extra aandacht voor, vooral omdat het aantal huishoudens met problematische schulden de laatste jaren duidelijk toeneemt.
Rondom de datum van 17 oktober publiceren wij op onze website een aantal interviews met wethouders over armoede en problematische schulden.
De VNG vereniging Nederlandse gemeente doen een beroep op het kabinet om gemeenten te ondersteunen bij het bestrijden van armoede.
Verergerd en veranderd
De schuldenproblematiek van Nederlandse huishoudens is verergerd. Uit een vergelijking van 2015 met 2012 en 2009 blijkt dat er meer huishoudens zijn met problematische schulden.
Naast de groei in aantallen zien gemeenten ook dat de groep mensen die zich meldt sterk veranderd is. Volgens sommigen is de crisis gekeerd maar de schuldenproblematiek onder huishoudens verdwijnt hiermee niet als sneeuw voor de zon.
Korte termijn
Er zijn allerlei manieren om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar wat als het een keuze wordt tussen het betalen van de zorgverzekering en dagelijks een goede maaltijd op tafel? Of het nu gebrek aan tijd, geld, voedsel, sociale contacten of iets anders is: schaarste beïnvloedt gedrag.
Deadlines of geldgebrek kunnen mensen vindingrijk of doelgericht maken. Maar uit onderzoek blijkt ook dat schaarste door bijvoorbeeld schulden het denkvermogen van mensen beperkt: ze gaan bij de dag leven en kiezen veelal voor oplossingen op de korte termijn.
Het is dus belangrijk om mensen een perspectief te bieden en te helpen om een langetermijnvisie te ontwikkelen.
Financiële educatie
Ook VNG-voorzitter Jan van Zanen is overtuigd van het belang van financiële educatie. Hij zei dit tijdens de bijeenkomst: Jongeren op weg naar financiële zelfstandigheid (georganiseerd door Diversion en Nibud).
Een aantal koplopergemeenten zoals Nissewaard en Coevorden hebben tijdens de bijeenkomst verteld over hun activiteiten op dit gebied en ‘het zou mooi zijn,’ aldus Van Zanen, ‘als dit een olievlekwerking heeft op meer gemeenten.’ Jan van Zanen wil dan ook graag een nauwere samenwerking tussen VNG en Nibud realiseren op dit onderwerp.
Rol gemeenten
Gemeenten spelen een belangrijke rol bij het ontwikkelen van een langetermijnvisie voor mensen met schulden. Gemeenten zijn dé overheidslaag die dichtbij inwoners veel maatschappelijke vraagstukken geïntegreerd kan aanpakken. Armoede en schulden zijn namelijk niet alleen een financieel vraagstuk: het gaat ook over meedoen in de maatschappij, over gezondheid en duurzaamheid.
Grens aan gemeentelijke budgetten
Gemeenten staan voor een forse uitdaging. Tegelijk staat het armoede- en schuldenbudget van gemeenten fors onder druk door onder andere de enorme toename van de kosten bijzondere bijstand voor beschermingsbewind.
Daarnaast wordt de bijzondere bijstand steeds vaker beschouwd als ‘logische’ demping voor (onvoorziene) inkomenseffecten voor individuele burgers en gezinnen (kostendelersnorm, kindregelingen, beschermingsbewind, inrichtingskosten, kosten rechtsbijstand).
Gemeenten worden geacht bezuinigingen en maatschappelijke ontwikkelingen in het brede sociale domein steeds weer op te vangen met de bijzondere bijstand. Maar daar is een grens aan, ook het gemeentelijk budget is een keer op.
Beroep op het kabinet
Gemeenten zetten alles op alles om mensen met armoede en schulden weer op weg te helpen. Maar gemeenten hebben daarvoor wel ook de hulp nodig van het kabinet. Concreet vragen wij van het kabinet:
Snijd niet meer in de budgetten die bestemd zijn voor mensen in onze samenleving die onze hulp echt keihard nodig hebben.
Zorg dat kwetsbare groepen hun weg kunnen vinden. Het fiscale stelsel was al complex en de complexiteit is de afgelopen jaren alleen verder toegenomen.
Door de toegenomen incassodruk moeten steeds meer huishoudens met problematische schulden rondkomen van een bedrag onder de beslagvrije voet. Door de huidige complexiteit wordt de beslagvrije voet soms te laag vastgesteld. Het kabinet heeft dan ook besloten de regels rond de beslagvrije voet te vereenvoudigen. Waar een wil is, is een weg. Maar deze weg mag wat ons betreft veel sneller bewandeld worden. Met een vereenvoudiging zijn we er nog niet, partijen als de Belastingdienst moeten namelijk proactief de beslagvrije voet toepassen.
Wees terughoudend als Rijk – als voornaamste schuldeiser en verstrekker van toeslagen – in het terugvorderen van schulden om zo het aantal problematische schulden daadwerkelijk te kunnen terugdringen. De Belastingdienst en het CJIB zouden een andere positie in kunnen nemen die het maatschappelijk belang wel dient. Destructieve incassobevoegdheden moeten verdwijnen of fors worden beperkt.
Zorg voor financiële educatie in het onderwijs. Naast een rol voor ouders en verzorgers, financiële instellingen en gemeenten is hier ook een rol voor het onderwijs weggelegd.
Ondersteun gemeenten in hun vakmanschap. Sociale (wijk)teams constateren dat een groot deel van de mensen die ondersteuning zoeken (grote) financiële problemen hebben. Schulden staan vaak op de agenda maar veel generalisten hebben moeite met de kennisintensieve en procedurele kant van schulddienstverlening.
bron: VNG